اولین گام عشق درمانگر به انسان هاست . اگر درمانگر به درجه ای از انسان دوستی رسیده باشد که موفقیت مراجعش را نوعی تکامل و ارتقای روحی خودش تلقی کند ان گاه از پشتوانه ی بزرگی برای موفقیت برخوردار است. 

وقتی دانش اموز یا والدینش برای درمان مراجعه می کنند ، مطمئنا از چیز یا چیزهایی رنج می برند . ممکن است والدین احساس گناه کنند و فکر کنند وظایفشان را در مورد فرزندشان به خوبی انجام نداده اند . 

ممکن است فکر کنند در دوران بارداری غفلت زیادی کرده اند .

ممکن است تصور کنند که مردم ان ها را به حاطر مشکل یادگیری فرزندشان تحقیر می کنند.

همچنین ممکن است تصور کنند فرزندشان موجبات سرشکستگی ان هارا فراهم کرده است و بنابراین نسبت به فرزندشان احساس خصومت کنند و یا به علت دلسوزی از فرزند خود حمایت افراطی کنند .

ینابراین درمانگر باید با ایجاد رابطه ای بسیار خوب و با استقبالی گرم ، پذیرای ان ها باشد . 

درمانگر پس از برقراری ارتباطی خوب ، باید از مراجعان بخواهد که علت مراجعه ی خود را بیان کنند . وقتی ان ها شروع به صحبت می کنند با دقت به حرف هایشان گوش دهد . گوش دادن فعال فقط با گوش صورت نمی گیرد بلکه با تمامی بدن صورت می گیرد . نگاه کردن به مراجع ، نشان دادن علاقه و حساسیت به گفته های او ، حرکات بدنی مناست و خمیدگی سرو بدن به اندازه ی کافی به طرف مراجع و تمامی فنون مربوط به گوش کردن فعال باید رعایت شود.

گام های اول و دوم و سوم تقریبا برای تمام مراجعان مرکز مشاوره طی می شود .

اما درگام چهارم و گام های بعدی به شکل تخصصی تری موضوع یادگیری دنبال می شود.

بعد از اشنایی مقدماتی با مشکل مراجع باید با طرح پرسش های متعددی که به مشکل ارتباط دارد علت مشکل و عوامل وشرایط ان را بشناسیم .

در ابتدای امر لازم است اطلاعات ضروری را از مراجع و سیستم خانوادگی او به دست اوریم . ینابراین بهتر است ژنوگرام خانواده را با پرسش از والدین رسم کنیم .

برای یادگیری چگونگی رسم ژنوگرام کلیک نمایید.

علاوه بر اطلاعات ژنوگرام تکمیل پرسشنامه ی 58 پرسشی که در 11 گروه طبقه بندی شده است پیشنهاد می شود.

برای مشاهده و دریافت فایل پرسشنامه کلیک نمایید.

درصورت نیاز می توانید با ارائه پرسشنامه ای خود ساخته به معلم از وضعیت مراجع در کلاس درس نیز مطلع شوید ، خوب است این پرسشنامه ای توسط والدین به دست معلم برسد تا همکاری بهتری بین مدرسه و والدین در رفع مشکل دانش اموز شکل گیرد.

پس از کسب اطلاعات لازم از طریق پرسشنامه باید مطمئن شد که کودک عقب ماندگی ذهنی ندارد . برای کسب اطمینان می توان از ازمون های هوشی استاندارد استفاده کرد . البته لازم به یاداوزی است که در اغلب موارد اجرای ازمون ضرورتی ندارد زیرا حالات و حرکات درمانجو و طبیعی بودن مراحل رشد او و نیز موفقیت او در سایر درس ها می تواند این اطمینان را ایجاد کند . گاه در مزاحل رشد کودک تاخیرهای کمی مشاهده می شود و یا حالات و حرکات او به گونه ای است که نمی توان درباره ی عادی بودن هوش او قضاوت کرد در این صورت بهترین راه انجام ازمون های هوشی است .

ممکن است با توجه به اطلاعاتی که توسط پرسشنامه به دست امده دریابیم که درمان برخی از مشکلات مراجع ، در حیطه ی کاری ما قرار ندارد ، بنابراین وظیفه ی ما ارجاع دادن مراجع به متخصص مربوطه است .

اگر مشکل مربوط به انحراف دید و سایر موارد مربوط به چشم است و یا اگر مشکل خاصی مشهود نیسیت اما در وضعیت بینایی یا شنوایی دانش اموز تردید داریم باید او را به متخصص مربوطه ارجاع دهیم .

چنانچه مراجع سابقه ی صرع یا بیهوشی ، ریسه رفتن ، سیانوزه شدن ، گریه نکردن پس از تولد ، استفاده از فورسپس هنگام تولد ، ضربه های قبل از تولد ، مسمومیت مادر هنگام بارداری ، قرار گرفتن در معرض اشعه ایکس غرمجاز هنگام بارداری یا مسائل ژنتیکی داشته باشد ، وی را به متخصص مغز و اعصاب ارجاع می دهیم و پس از کسب نظر از متخصص درمان را طراحی میکنیم .

اگز مراجع از اضطراب ، افسردگی ، بی قراری ، بی توجهی یا کم توجهی ، وسواس و امثال ان رنج می برد ، وی را به روان پزشک ارجاع می دهیم .

چنان چه مراجع دارای خانواده ی متشنج ، ازهم گسیخته ، بسیار حمایت گر ، یا سخت گیر و…..است ، وی را به مشاور خانواده ارجاع می دهیم .

در اولین جلسه پس از تکمیل پرسشنامه توسط والدین ، سعی می کنیم با درمانجو رابطه ای صمیمانه برقرار نماییم . بیشتر کسانی که اختلال یادگیری دارند ممکن است خودپنداره ی ضعیفی داشته باشند و مشکل یادگیری ان ها و اظهارنظرهای نامناسب اطرافیان ، عزت نفس شان را کاهش داده باشد . همچنین ممکن است هنگام اولین ملاقات با درمانگز ، دچار اضطراب شوند . 

ان ها از برچست خوردن بیمناکند و نسبت به موفقیت ایندشان مشکوک هستند . درمانگز پس از سلام و احوالپرسی صمیمانه و برقرار ی ارتباط باید سعی کند نقاط قوت و توانمندی های درمانجو را بیان کند . 

این بیانانت باید صمیمانه ، صادقانه و بی تکلف باشد ، زیرا هر نوع مبالغه در توامندی های وی ، او را نسبت به درک درست یا صداقت درمانگر مشکوک خواهد کرد . باید مشکل او را در یادگیری ، صادقانه به او بگوییم . اما هنر چگونه گفتن از اهمیت زیادی برخوردار است .

مصاحبه ی واقعی که در ادامه می اید بیان نسبتا خوب درمانگر نسبت به مشکل کودک را نشان میدهد .

درمانگز : خب حالا که باهم اشنا شدیم ، خوشحال می شم که با هم همکاری کنیم .اول درباره ی خودم از تو سوال می کنم . راستی می تونی چیزهای خوب و بدی را که در من وجود داره به من بگی ؟

درمانجو:مثلا چه چیزهایی؟

درمانگر :مثلا اعضای قوی بدن من ، تحصیلات من و این جور چیزها .

درمانجو :اقا شما سالم هستید ، باسوادید ، مهربانید و دیگه نمی دونم چی بگم.

درمانگز: این ها که گفتی چیزهای خوبی بود که در من می بینی.

درمانجو:بله اقا .

درمانگر: خب چه چیزهای ضعیفی در من میبینی ؟

درمانجو:هیچی اقا 

درمانگز:چرااگز خوب دقت کنی می تونی بعضی ضعف های منو ببینی ، خوب به چشمان من نگاه کن ، چه فرقی با چشم های تو داره ؟

درمانجو:شما عینک دارید .

درمانگز : چرا عینک می زنم ؟

درمانجو:چون چشماتون ضعیفه .

درمانگز : پس تونستی یک ضعف منو پیدا کنی .

درمانجو: بله اقا.

درمانگز: حالا خودت چه چیزهای خوب وسالم و قوی داری؟

درمانجو : نمی دونم 

درمانگر : می خواهی کمکت کنم تا نقاط قوت خودتو پیدا کنی ؟ بدن تو سالم است ، مودب هستی ، چشم هات سالمه ، درست دیکته و ریاضی ات خوبه .

درمانجو:بله اقا من در ریاضی بیشتر وقت ها نمره های خیلی خوبی می گیرم . نمره انضباطم هم 20 شده .

درمانگز : افرین اگر خوب فکر کنی می بینی که نقاط قوت زیادی داری . حالا چه ضعفی مخصوصا در درس هات داری؟

درمانجو:درخواندن ضعیفم و خوب نمیتونم بخونم جلوی بچه ها خجالت می کشم .

درمانگز : دوست داری باهم همکاری کنیم تا بتونی خوب بخونی؟

درمانجو : بله اقا 

درمانگز : پس برای این که من بدونم در چه مواردی مشکل داری یک متن به تو میدهم که از کتاب درسی امسال توست ان را می خونی و من پی می برم که اشکالت به چی مربوطه وبعد راهنماییت می کنم …..

برای ارزیابی و سنجش میزان توانایی خواندن و در نتیجه تعیین میزان مشکل یادگیری در خواندن ، باید دو متن از کتاب فارسی دانش اموز تهیه شود . یک متن برای این که دانش اموز با صدای بلند ان را بخواند و در پایان پرسش های ذبل متن را نیز با صدای بلند خوانده و جواب دهد .

متن دوم را باید بدون صدا بخواند و در پایان ، به پرسش های ذیل متن جواب دهد .انتخاب متن به میزان درس های تدریس شده در پایه ای که دانش اموز در ان تحصیل می کند بستگی دارد . اگر نیمی از سال تحصیلی گذشته و شصت درصد کتاب تدریس شده باشد باید متن از همان قسمت تهیه شود . لازم به یاداوری است چنانچه خود اقدام به تهیه ی متن نموده اید ، نوع خط متن باید با خط کتاب فارسی مطابقت داشته باشد .

بعد از اینکه دانش اموز متن ها را خواند و به پرسش های ذبل متن جواب داد ممکن است در یکی از سه سطح قرار گیرد .( توصیه می شود که صدای کودک را حین خواندن ضبط نمایید تا بتوانید برای تحلیل از ان استفاده نمایید.)

1-سطح خواندن مستقل : که میزان بازشناسی لغت در متن 99 درصد و درک و فهم متن که از طریق پاسخگویی به پرسش های ذیل متن مشخص می شود 90 درصد یا بیشتر باشد .

2-سطح خواندن اموزشی : که میزان بازشناسی لغت در متن حدود 95 درصد و میزان درک و فهم حدود 75 درصد است .

3-سطح ناکافی : که میزان بازشناسی لغت در متن کمتر از 90درصد و درک و فهم کمتر از 50درصد است .

تقسیم بندی فوق فقط برای جداکردن کودکان عادی از کودکانی که مشکل خواندن دارند مناسب است . اما درمانگر برای تشخیص و طراحی درمان به میزان و معیار دیگری نیز نیاز دارد که چگونگی و کمیت مشکل دانش اموز را مشخص نماید . برای رسیدن به این منظور شما می توانید در یک متن صد کلمه ای خطاها و  علل خطاها را یادداشت کرده و سپس جمع ببندید که هر خطا چه درصدی از مشکلات دانش اموز را شامل می شود .

برای درک و فهم نیز به هر سوال درصدی اختصاص دهید چنانکه جمع انها صد شود .

برای راحتی کار استفاده از جدول سمن( سنجش مشکل و نوع مشکل) پیشنهاد می شود .

برای دریافت جدول سمن کلیک نمایید.(راه حل درمان هر مشکل در جدول سمن با کلیک بر روی نوع مشکل قابل رویت است .)

با تشخیص نوع و میزان اختلال با استفاده از جدول سمن( که در گام نهم بیان شد)  گام بسیار مهمی برای درمان برداشته شده است . ابتدا به تعداد کل اشتباه ها و ناتوانایی هایی که به مشکل خواندن مرتبط است توجه می کنیم و سپس مشکلات موجود را به ترتیب فراوانی ان می نویسیم .

ممکن است دانش اموزی فقط در 7 مورد و دانش اموز دیگر در 20 مورد دچار مشکل باشد . درمانگر همان موارد را در نظر می گیرد و برای ان طرح درمانی تهیه می کند .

لازم به یاداوری است که اگر دانش اموزی در هشت مورد مشکل دارد ، درمانگز همه ی موارد را یک باره و هم زمان بازپروری نمی کند ، بلکه ابتدا برای مشکلی که به لحاظ تعداد و کیفیت بالاتر از همه است برنامه ریزی میکند .این کار سبب می شود تا در زمان کوتاهی مشکل مهم و مکرر کودک حل شده و بنابراین وی احساس توانمندی بیشتری کند و با اعتمادبنفس و علاقه ی بیشتری فعالیت درمانی را ادامه دهد.

چنانچه مشکل دانش اموز به شماره های 61 تا 75 جدول سمن مربوط شود باید همزمان با درمان خواندن فعالیت های مشاوره ای و روان درمانی با او صورت بگیرد.

پس از پیمودن گام های یک تا ده ، وقت ان رسیده است که ابزار و شرایط لازم برای درمان فراهم شود. باید زمان لازم برای درمان با تقریب پیش بینی شده به اطلاع والدین برسد .

وسایل درمان باید بسیار ساده و ابتدایی و قابل دستر س باشد تا کودک در خانه نیز بتواند از ان ها استفاده کند . بهتر است یکی از والدین یا نزدیکان مراجع که می توانند به او اموزش دهند در جلسات درمان حضور یافته و از تکالیفی که درمانگر به دانش اموز می دهد مطلع شود تا در خانه موجبات انجام تکالیف و انگیزه های لازم را فراهم نماید.

علاوه بر ابزار ویژه که برای درمان لازم است می توان اسباب بازی های جذابی در محل فعالیت درمانی فراهم کرد تا کودک بلافاصله پس از انجام هر قسمت از فعالیت درمانی به دلخواه با هر اسباب بازی ای که دوست دارد بازی کند این کار باعث می شود تا پیوندی بین فعالیت درمانی و لذت حاصل از بازی دلخواه و ازادانه برقرار شود و وی به ادامه ی درمان و یادگیری علاقمند تر شود.

برخی از ابزارهای لازم برای درمان اختلال خواندن عبازتند از :

نخ 

مداد 

شمع 

قرقره 

لیوان 

خط کش

بادکنک 

خمیر بازی 

ضبط صوت 

توپ پینگ پونگ

شلنگ نازک کولر

کارت حروف الفبا

نوار کاست صداها 

کلمات کارت های حروف(جهت مشاهده نمونه کلیک نمایید)

نی نوشابه 

سازهای دهنی 

برگه ی جملات ناتمام

برگه ی جملات ناقص

کارت تصاویر داستانی

عکس و تصویرهای مختلف

پس از طرح برنامه ی درمانی ، لازم است وضعیت دانش اموز و مشکلات اموزشی وی به اطلاع والدینش برسد . ضمنا باید به ان ها خاطر نشان کرد که مشکل فرزندشان به خوبی قابل حل است اما کاری جدی و پیگیر را می طلبد.

هزینه ی لازم برای درمان نیز باید به اطلاع شان برسد .

ممکن است ان ها علاقه ی زیادی برای درمان مشکل فرزند خود نشان دهند در این صورت درمانگز امیدواری بیشتری پیدا می کند و نیز ممکن است به دلایل مختلفی ان ها به ادامه ی درمان علاقمند نباشند در هر دو صورت بهتر است والدین نسبت به نوع مشکل فرزندشان بینش صحیحی کسب کنند به این منظور لازم است جلساتی با والدین تشکیل شود و ضمن ارائه ی اطلاعات به انان کتاب های مفیدی به ان ها معرفی شود.

کتاب درمانی فرایندی ادامه دار است ولی به عنوان اولین فعالیت پیشنهاد های زیر را در یک صفحه تایپ کرده به والدین می دهیم و درخواست میکنیم ان را مطالعه کرده و انجام دهند و اقدام های خودشان را در هر مورد گزارش نمایند.